Selçuklular Devrinde Antalya ve Gazipaşa...
Bizanslılarla Türkler arasında altı kez el değiştiren Antalya’nın Bizanslılardan ilk alınışı 860’da Abbasi Halifesi Müvekkil’in Kumandanı, Türk asıllı Fazl B.Karin tarafından denizden bir saldırıyla olmuştur. İkinci kez ise, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Selçuklu Sultanı ve Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından 1085 yılında şehir alınmıştır.
Ancak uzun süre elde tutulamamış, tekrar 1103’te İmparator Alex Kumnen zamanında Bizans’a geçmiştir.
Fakat Antalya son derece önemli bir limandır. Türkleri bir süre sonra tekrar şehri geri almışlarsa da, 1120 yılında İmparator İoannes Kommenos zamanında şehir tekrar Bizanslılara geçmiştir. Bu defa Antalya, 87 yıl Bizans’ın elinde kalmıştır.
Bu sıralarda şehir önemli bir ithalat ve ihracat limanı durumunda olup Avrupa ve Mısır ticaret gemilerinin uğrak noktasıdır. Bu sebeple Antalya’da Bizans hâkimiyeti döneminde de bir Müslüman tüccar kolonisi mevcuttur. İkinci Haçlı Seferi sırasında bir müddet haçlı kuvvetlerine üs vazifesi görür.
Gazipaşa ilçesi, Antalya’nın 180 kilometre doğusunda bulunur. Doğusunda Mersin’in Anamur ilçesi, ilçesi, batısında Alanya, kuzeyinde Toros Dağları ve güneyinde Akdeniz vardır. Yerleşim alanları oldukça dağınık olan ilçenin sınırlarında bulunan dağların büyük kısmı ormanlarla kaplıdır.
Kuzey kısmını kaplayan Toros Dağları’nın zirvelerinde yemyeşil yaylalar görülür. Halk, yaz aylarında buraları yaylak olarak değerlendirmektedir. İlçede bulunan köylerin her birinin ayrı ayrı yerleşmiş olduğu yaylalar; Topsekisi, Maha, Günlercik, Sazak, Verem, Macar, Cinbiti, Yarcakpınar’dır.
Gazipaşa’da halkın yaşadığı kentsel yerleşik alanla, tarımsal alan bir aradadır. Bölgenin düzlük alanlarında narenciye, domates-salatalık seraları, çilek bahçeleri, fıstık tarlaları bulunurken; bölgenin daha meyilli bölgelerinde muz bahçeleri yer alır.
En büyük gelir kaynağı seracılık ve muzculuktur. Bölge hayvancılık için son derece elverişli olmasına karşın, orman köylerinde hayvancılığın elverişli olduğu ortamlarda tarımsal uğraşın tercih edilmesi nedeniyle hayvancılık gelişmemiştir. Yinede hayvancılık yapılan bölgelerde kıl keçiciliği yaygındır.
Gazipaşa'nın tarihsel yolculuğu içindeki önemli bir kilometre taşı da M.Ö. 628 yıllarıdır. Selinus adıyla tarihte iki kent mevcuttur. Sicilya'da Yunanlı Mağara - Hyblaia halkı tarafından bu tarihte bir site devleti olarak kurulan Selinus, diğeri Anadolu'nun güneyindeki Selinus.
Kilikya Bölgesi'nde ve Hacımusa (Kestros) Çayının iki yakasında kurulmuş liman kentidir. Kalesi ise şimdiki kale kalıntılarının bulunduğu yerde olup o zamanlar ada konumunda idi. Buradan başta Mısır olmak üzere, o günün ticaret merkezleri ile deniz ticareti yapılmakta idi.
M.Ö. 67 yılından itibaren bölgede Roma hâkimiyeti görülmüştür. Victor Langlois’in yazdığı, Rahmi Balaban’ın çevirdiği ‘Eski Kilikya’ adlı kitapta, Romalıların yönetiminde iken, Maleposyatak Yahudileri ile savaşan Roma imparatoru Tronus’un savaş dönüşü hastalanarak burada öldüğü söylenir.
M.S. 6. yüzyıldan başlayarak Güney Akdeniz Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiş, 12. yüzyılın ilk yarısında Kilikya Ermeni Krallığı'na bağlanmış, dönemde Gazipaşa, Antalya ve Alanya ile birlikte Pamfilya'nın Türkleşmesi süreci içinde Selinus;
Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubat'ın 1221 yılında Alanya'yı ve ötesini; 1225'e kadar da belki de Toroslar'dan kaynaklanıp şehir merkezinden geçerek denize karışan beş büyük çayın zaman zaman sel baskınına neden olması dolayısıyla Selinti olarak anılmaya başlanmıştır.
Ancak Selçukluların Alanya hariç fethi kısa sürmüş ve 1243'te 2. Gıyaseddin'in Kösedağ Savaşı'nda İlhanlılar'a yenilmesinden yararlanan Ermeniler burayı yeniden ele geçirmiş, 1275'te Karamanoğluların fethine kadar onların elinde kalmıştır.
1270'lerdeki Moğolların Anadolu işgali sırasında Selinti, Anadolu Selçuklu Devleti'nin Konya ve bağlı bölgeleri sınırları içinde yer almaktadır.
1921 yılında TBMM kararı ile ilçenin eski adı olan Selinti kaldırılmış ve Kuvva-i Milliye’ye verdiği destek sebebiyle Atatürk’ün ünvanı ‘Gazipaşa’ olmuştur.
Kaynak: Deniz Özkan - Antalya – Gazipaşa Çeyiz Sandığı Geleneği
Resimler: Antalya Büyükşehir Belediyesi