Akdeniz Meyve Sineği Nedir? Nasıl Mücadele Edilir?
Takım : Diptera
Familya : Tephritidae
Tür Adı : Ceratitis capitata Wied.
Genel adı : Medfly, Mediterranean Fruit Fly
Akdeniz Meyve Sineğin Tanımı ve Biyolojisi...
Ergin sinekler, 4-6 mm boyundadır. Vücudun genel rengi sarımsı kahverengidir. Baş sarı renkte, iki anten arasında kalan kısım ise koyu siyah renkli olup buralarda siyah ve uzun kıllar mevcuttur. Antenler iki seğmentli ve rengi kırmızımsı kahverengidir. Birbirinden belirgin olarak ayrı olan gözler; büyük, madeni pırıltılı yeşil renkte ve kenarları kırmızı renklidir.
Thoraks’ ın üst tarafı parlak siyah renkli ve karekteristik desenli olup uzun siyah kıllara sahiptir. Alt tarafı ise sarımsı renktedir. Kanat uzunluğu 4,5 mm’ dir. Kanatlar üzerinde sarı, kahverengi ve siyah renkli bantlar mevcuttur.
Dinlenme pozisyonunda kanatların duruşu karekteristik olup kanatlar kısmen açılmış ve aşağıya doğru meyilli bir vaziyettedir. Bacaklar kırmızımsı sarı renklidir. Arka tibialar üzerinde kısa ve sarı renkli kıllar mevcuttur. Erkek bireylerde ön femurlardaki kıllar siyah, dişilerde ise sarı renklidir.
Abdomen portakal sarısı renkte ve üzerinde 2. ve 4. seğmentlerde olmak üzere iki adet kırmızımsı kahverengi bant mevcuttur. Dişilerin abdomenlerinin sonunda kılıç şeklinde sivri yumurta bırakmaya yarayan kırmızımsı sarı renkte ovipozitörleri vardır.
Yumurtaların şekli muz’u andırır, rengi parlak beyazdır. Uzunluğu 0,9 - 1,1 mm, genişliği ise 0,2 - 0,25 mm’ dir.
Larvası beyaz renkli, bacaksız ve 11 seğmentten oluşmaktadır. Larvanın baş kısmı konik şekilli ve arka kısma oranla incelmiştir. Arka kısım silindirik şekillidir. Olgun larva 7-8 mm uzunluğunda, 1,5-2 mm kalınlığındadır.
Pupa koyu kahverengi renkte olup, fıçı şeklindedir. Uzunluğu 4-4,5 mm genişliği ise 2-2,5 mm’ dir.
Esasen bir turunçgil zararlısıdır. Kışı toprakta pupa veya ağaç üzerinde kalan meyvelerin içinde son dönem larva olarak geçirir. İklim koşullarına göre değişmekle beraber ağustos ayı ikinci yarısından itibaren öncelikle tatlı narlarda ve daha sonrada erkenci standart çeşitlerde zarar oluşturur.
Larvanın gelişmesi sıcağa bağlı olup 9-18 gün, pupalardan ergin çıkışı ise yazın 10-12 gündür. Yumurtlamanın olması için günlük ortalama sıcaklığın 16 oC ‘ nin üzerinde olması şarttır. Ortalama ergin ömrü 30-50 gündür. Ege Bölgesinde yılda 4-5, Akdeniz Bölgesinde ise 7-8 döl verebilir. Bir dişi hayatı boyunca 300 kadar yumurta bırakabilmektedir.
Polifag bir zararlıdır. Asıl konukçusu limon hariç turunçgillerdir. Bunun yanında nar, kayısı, ayva, şeftali, incir, Trabzon hurması ve avokado gibi birçok konukçusu bulunmaktadır.
Nar çeşitlerine ve iklim şartlarına göre değişmekle beraber Ağustos ayı ikinci yarısından hasat’a kadar olan dönemde zarar oluşmaktadır. Akdeniz Meyve Sineği tarafından yumurta bırakılmış olan nar meyvelerinde yumurtaların açılması ve larvaların meyvenin iç kısmında beslenmesi sonucu meyvenin dış kısmında yumuşama ve çöküntü meydana gelmektedir.
Meyve içinde ise tane içeriklerinin, tane zarlarının parçalanması sonucunda dağılarak ıslak bir çürüklük ve yumuşama meydana getirdiği görülebilir.
Bir meyvede bir veya daha fazla vuruk meydana gelebilir. Vuruklu meyvelerin pazar değeri tamamen kaybolur. İhracatta toleransı sıfır olan bir zararlı olup ekonomik anlamda zarar oluşturmaktadır.
Akdeniz Meyvesineği zararı ile harnup güvesi zararı aynı döneme rastladığı için karıştırılmamalıdır. Bu amaçla meyve içindeki larvaların kontrolü gerekir. Harnup güvesinin larvalarında vücut pembemsi, baş ve pronotum ise kahverengi renktedir. Sırt kısmı kısa koyu kahverenkli kabarcıklarla kaplıdır. Gelişmesini tamamlamış larvanın boyu ortalama 18 mm’ dir.
Ayrıca meyve içinde Akdeniz Meyve sineği larvaları genellikle Ekşilik Böcekleri (carpophilus spp.) larvaları ile beraber bulunduğu için de karıştırılmamaya dikkat edilmelidir. En ayırt edici özellikler Ekşilik Böceği larvalarının bacaklı olması ve baş ile diğer kısımların belirgin olarak ayrı olmasıdır.
Meyve çürümelerinin tamamı Akdeniz meyvesineği zararı olmayıp aynı zamanda nar ağacının dikenlerinin meyve etine batması sonucu da meyve çürümeleri (mekanik zararlanma) oluşmaktadır. Bu tip çürümeler meyve üzerinde ki deliğin şekline göre ayrılabilir. Akdeniz meyvesineği tarafından oluşturulan vuruk (delik) bıçak ucu ile meyve kabuğuna batırılmış bir görüntü verirken ağacın dikenlerinin meyve üzerinde bıraktığı iz yuvarlak bir şekildedir.
Akdeniz meyve sineği mücadelesi nasıl yapılır?
a. Akdeniz Meyve sineği Kültürel Önlemler
* Turunçgil bahçelerine yakın arazilerde nar bahçesi tesisinden kaçınılmalıdır.
* Nar bahçelerinin içinde veya yakınında diğer konukçu bitkiler yetiştirilmemelidir.
* Ağaç üzerinde veya yere düşmüş vuruklu meyveler toplanarak imha edilmelidir.
* Hicaz nar yetiştiriciliği yapılan bahçelere tatlı nar çeşitleri dikilmemelidir.
b. Akdeniz Meyve sineği Biyolojik Mücadele
Ülkemizde tespit edilen bir doğal düşmanı yoktur.
c. Akdeniz Meyve sineği KimyasalMücadele
Ağustos ayı ilk yarısından itibaren bahçede pheremon tuzaklar veya besi tuzakları asılarak sinek çıkış kontrolü yapılmalıdır. Bu amaçla değişik tip tuzaklar ve feremonlar kullanılabilir.
Tuzaklarda zararlının yakalanmasını takiben erkenci ve tatlı nar çeşitlerinde ağustos ayının ikinci yarısından itibaren hicaz nar çeşidinde ise eylül ayı başlangıcından itibaren meyveler vurma olgunluğuna (normal büyüklüğünü almış meyve renginin yeşilden, pembe renge dönüşmesi) erişmiş ise veya ilk vuruklar tespit edilmiş ise derhal ilaçlamaya başlanır.
İlaçlamayı takiben tuzaklarda yine sinek görülüyorsa kullanılan insektisidin etki süresi esas alınarak (takriben 7-10 gün) hasada 10 gün kalıncaya kadar ilaçlamaya devam edilir. Günlük ortalama sıcaklık 16 oC’nin altına düştüğünde ilaçlama işlemi yapılmaz.
İlaçlamalarda Zehirli Yem Kısmi Dal İlaçlama yöntemi kullanılır. Hazırlanan cezbedici + insektisit karışımı veya bu amaçla ruhsatlanmış diğer preparatlar, ağaçların güneydoğusunda meyveli büyük bir dala yapraklar ve meyveler iyice ıslanacak şekilde uygulanır.
Büyük zerrecikler atan sırt pülverizatörleri ile yapılan uygulamada zerreciklerin, yaprakların ve meyvelerin üzerinde belirgin olarak kalması sağlanmalıdır. Ocak başına ortalama 100-150 gr ilaçlı karışım, 1-1.5 m2’lik alanı ıslatacak şekilde uygulanır. Bir sıra ilaçlanır, bir sıra atlanır. İkinci ilaçlamada ise ilaçlanmayan sıralar ilaçlanır.
Kullanılacak ilaç miktarı ve normu aynı kalmak şartı ile “Şerit İlaçlama” da yapılabilir. Şerit ilaçlamalarda ağaç başına düşen ilaçlı mahlül miktarı ister istemez Kısmi Dal İlaçlamasına nazaran daha fazladır.