Kapitalizmin Sonu Gelirmi?
Osman UYSAL
Şöyle siyaset tarihine bir bakınca dikkatimi çeken bir şey var: Bir çok siyasal sistem devamlılığını sürdürebilmek için kendine uygun insan yetiştirmek istemiş, bu amaç için çok büyük kaynakları seferber etmiştir.
Örneğim komünizm, örneğin teokratik sistemler, örneğin faşist yönetimler...
Hepsi de kendi varlıkları için örnek vatandaş yetiştirmeye çalışmış; eğitim sistemlerini, hatta ceza yasalarını bu amaca hizmet edecek şekilde yapılandırmışlardır. Bu amaç uğruna kimi dini kurumları yasaklamış, kimi ari ırk oluşturmak için enstitüler kurmuş, kimi de bütün farklı düşünceleri yasaklayarak insanları yarattıkları sisteme uymaya zorlamıştır.
Ama bütün çabalarına rağmen bu amaçlarında başarılı olamamışlar, kurdukları sisteme en başta bu kişiler ihanet etmişlerdir. Ayrıca bu tür yönetimler uzun ömürlü olamamış; genellikle birkaç kuşak sonra yıkılıp gitmişlerdir.
Ancak kapitalist sistem hiç bir zaman kapitalist bir insan yetiştirmek için özel bir çaba göstermemiştir. Çünkü kapitalizmin teorisyenleri dini, dili, ırkı ne olursa olsun her insanın doğuştan kapitalist olduğunu varsaymışlardır.
İnsanların olumlu, güçlü olan yönleri kadar zayıflıkları, zaafları, bencillikleri, vahşi yönleri... de olduğunu görmüş ve ortalama bir insanın doğuştan sahip olduğu bu davranış şekillerini sistemin merkezine koymuşlardır.
O nedenle kapitalist bir sistemde zenginlik kadar fakirlik, adalet kadar adaletsizlik, tokluk kadar açlık, güçlü olmak kadar zayıf olmak..... Tüm insana özgü bu olgular normal sayılmış, hiçbiri ortadan kaldırılmaya çalışılmamış; tam aksine insanların aklı ve fiziki yeterliğine göre iyi veya kötü yaşamaları, sağlıklı olup olmamaları gibi şeyler yaradılışın bir gereği olarak kabul edilmiştir.
Diğer bütün sistemler şu veya bu şekilde sona ererken kapitalist sistem milyonlarca kişinin nefretine, yarattığı tüm adaletsizliklere, eşitsizliklere, acılara, savaşlara, zulümlere rağmen hala varlığını devam ettirmektedir. Hatta bir yaşam felsefesi olarak diğer sistemlere de nüfuz etmiştir. Örneğin Çin teoride Komünist Parti tarafından yönetildiği halde pratikte tipik bir kapitalist modeldir.
Mevcut konumu ne olursa olsun insanların çoğu, oyunu gereği gibi oynarlarsa kendilerinin veya kendilerinin devamı olacak neslin kapitalizmin nimetlerinden en üst seviyede yaşayabileceğine inanmakta veya bunun hayalini canlı tutabilmektedir. "Amerikan Rüyası" denen şey tam da bunun kendisidir.
İşte kapitalizm, insanların bu hayali bittiğinde sona erecektir. Ama inanıyorum ki o gün henüz bu gün değildir.
Çünkü kapitalizm de bu gerçeğin farkında olduğundan en yoksullara bile zenginlik düşü kurdurabilecek başarı hikayeleri (Jeff Bezos örneği gibi), piyango çekilişleri, hatta yoksul mahalle çocuklarının zengin olabildiği suç şebekeleri yaratarak bu hayali canlı tutmaya devam etmektedir.