Saka Türk Alp Ertunga-33
Ali Yıldız
Sakalardan bahsederken Alp Ertunga'dan bahsetmemek olmaz.
Sakalar çalışmamızda ayrıntıları ile vereceğimiz bu Afsanevi Türk kahramanı Saka-Pers çakişmelerinin en sert yaşandığı zamanlarda ortaya çıkmış tarihi ve destani bir şahsiyettir.
İran Hint ve Keşmir, Bengladeş’e kadar uzanan coğrafyada günümüzde Muğal adı verilen Saka-Hun bakiyeleri Müslümanlaşmış halklar olarak hayat sürmektedir. Bu Müslümanlaşmış halkların günümüzde çok önemli bir bölümü Endonezya’ya bağlı Borneo adasının kuzey doğu ucunda Açe Sultanlığı adı ile hüküm sürer.
Malaylar da bunlar gibidir. Saka-Gucaratların deniz aşırı ticari hareketliliği ve Gucarat devletinin gücü orada bir Saka kolonisi oluşmasına vesile olmuştur.
Müslüman olan bu halklar halen efsanevi kahramanları olan İskender-i Zülkarneyn’in soyundan geldiklerine inanır ve onun adına anıtlar yapıp dilek ve dualarda bulunurlar. Hafızalardaki İskender-i Zülkarneyn dedikleri ünlü Saka kahramanı Alp Ertunga bir rivayete göre de Oğuz Kağan’dır.
Kaşgarlı Mahmut Divan’da ona yakılan ağıtı yazmıştır. Okul kitaplarına geçen ilk dörtlükte:
Alp Er Tunga öldi mü
İsiz ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur der.
Efrasiyab-Alp Ertunga zamanla doğu Türkleri arasında Müslümanlaştırılmış bir kahraman figürü olarak yaşamaktadır.
Bunun tipik bir örneği Aşık Veysel’in Atatürk’e ağıt türküsündedir.
Atatürk’e ağıtı ilk defa çift sürerken babam söylediğinde duymuştum. Küçücüktüm. Babam çift sürerken onun arkasında toprak tezeklerini kazmalayarak dağıtmaya çalışır yardımcı olurdum. Gazipaşa Seyfe köyü Karamuğar mahallesinde Celledin Daşı mevkiinde çift sürüyorduk. 7-8 yaşlarındayım. Aylardan Kasım gibi. Günlerden bir gün, toprağı tavında bulmuş ve öküzlerin de tavlı toprakta kolayca evlek aldığını görünce babam keyiflenip bir türkü tutturmuştu sabanın arkasında:
Atatürk’ün eserleri söylenecek şimden geri..
Ağlayalım Atatürk'e
Bütün dünya kan ağladı
Başbuğu olmuştu mülke
Geldi ecel can ağladı
Şüphesiz bu dünya fani
Tanrı'nın aslanı hani
İnsi cinni cem-i mahluk
Hepisi birden ağladı
İskender-i Zülkarneyin
Çalışmadı buncaleyin
Her millet Atatürk deyin
Cemiyet-i akvam ağladı.
Babamın içli bir şekilde söylediği bu ağıtı ilk defa duymuştum. Kimbilir o da askerde öğrenmiştir herhalde.
Veysel burada Atatürk’ü Türklerin efsanevi Saka kahramanı Alp Ertunga- Zülkarneyn ile kıyaslamış ve onun bile Atatürk kadar çalışmadığını elbette bir ağıt türkü üslubu içinde dile getirerek Ata’yı övmüştür.
Kur'an-Kerim Zülkarneyn'den bahseder. Müfessirler bu ismi Makedonyalı İskender'e benzetirler. Çoğu Arap ve acem tesirindeki bu müfessirler bir türlü onu Türk olarak söyleyemez veya söylemez.
Bu durumda Kur’an nasıl ki başka milletlerin tarihinde yer alan İsa, Musa gibi devir değiştiren şahsiyetlerden bahsetmiş ise; bizce Türklerin y.t. MÖ.624 yıllarında İran Kisrası Keyhüsrev tarafından öldürülen Şehnamede Efrasiyab, Divan-ı Lügat’it-Türkte Alp Ertunga olarak adlandırılan Saka kahramanından da bahsetmiş oluyor.
Alp Er Tunga’nın MÖ. VII. yüzyılda yaşamış, çok sevilen, kahraman bir Türk hükümdarı olduğunu biliyoruz. Belgeler onun “Türk beğleri içinde adı ve kut’u ile tanınmış, bilgili, erdemli, büyük illeri elinde tutan, birçok kavme hükmeden…” bir hakan olduğunu söylüyor.
Bu Alp hükümdarın idaresindeki devletin de Saka Türk imparatorluğu olduğunu söyleyen tarihçiler çoğalmıştır.
Bu devletin adı belki onun adıyla ya da babası Peşeng Kağan adıyla söyleniyordu. İranlılar Peşeng’e Turanlıların (yani Türklerin hükümdarı)hükümdarı, Alp Er Tunga’ya da Afrâsyâb diyorlardı. Afrâsyâb’ın Alp Er Tunga olduğunu hem Kutatgu-Bilig, hem de Divan-û Lügatit Türk bildiriyor. Afrâsyâb, eski İranlıların kötülük ilahlarına verdikleri isimdir. Muhakkak ki Alp Er Tunga onları çok yıldırdığı için ona bu ismi verdiler.
Alp Er Tunga, İran hükümdarı Keyhüsrev tarafından bir ziyafete çağrılarak hile ile öldürülmüştü.
Onu öldüreni kahramanlaştırmak için Zaloğlu Rüstem'le savaştırıp ona öldürten ve böylece Zaloğlu'nun Alp Ertunga'dan daha büyük gösteren başka rivayetler de var. Bu olay MÖ. 624 (veya 625, 626) yılında meydana geldi. Asur kaynaklarında Maduva, Heredot’ta Madyes olarak geçen kahramanın da Alp Er Tunga’dan başkası olmadığı anlaşılıyor. Cüveyni ona Bükü Han, Mercanî ise Bükü Han bin Pişing-Peşeng- diyor.
Ünlü Türk Din Bilgini Vanizade Mehmet Efendi Hz Muhammed’in hayatını konu alan eserinde Kur’an’da geçen Zülkarneyn adını yorumlarken; Türkler bunun Oğuz Han olduğunu söylerler kanaatimce bu da doğrudur diyordu.